Ebegümeci (Malva sylvestris L.)
Genel Tanım:
Malva cinsi, dünya genelinde 495 tür ile temsil edilirken, ülkemizde 10 tür yayılış göstermektedir. Bu türler genel olarak "Ebegümeci" adıyla bilinmekte ve kullanılmaktadır. En yaygın türlerinden biri olan Malva sylvestris, Akdeniz bölgesi, Orta Asya, Kuzey Afrika ve Avrupa’da yaygın olarak yetişir.
Fiziksel Özellikler:
M. sylvestris, tek yıllık ve çok yıllık türlere sahip otsu bir bitkidir. Yaprakları palmat loplu, çiçekleri 5 sepallı ve 5 petallıdır. Çiçek renkleri açık pembeden eflatun tonlarına kadar değişir. Meyvesi yuvarlak ve şizokarp yapısındadır.
Etimolojik Köken:
"Malva" adı, Antik Yunanca “yumuşak” anlamına gelen "malakhe" kelimesinden türemiştir ve bitkinin rahatlatıcı etkisine işaret eder. Tür adı "sylvestris" ise Latince "ormanda" anlamına gelir ve bitkinin doğal habitatına gönderme yapar.
Habitat ve Yayılış:
Deniz kenarından ormanlık alanlara, açık çayırlardan tarlalara kadar çok çeşitli habitatlarda yetişir. Haziran ve Eylül ayları arasında toplanabilir.
Tıbbi Kullanım:
Ebegümeci halk arasında solunum ve sindirim sistemi tahrişleri, çıban ve yaraların tedavisinde yaygın olarak kullanılır.
- İnfüzyon ve Dekoksiyon: Solunum ve sindirim sistemi tahrişlerinde koruyucu.
- Lapa: Haricen çıban ve yaralarda tedavi amaçlı.
- Gebelikte Kullanım: Bazı bölgelerde mekanik etkisiyle gebelik önleyici olarak kullanılır ancak bu kullanım tehlikelidir.
Gıda Amaçlı Kullanım:
Genç yapraklar haşlanarak veya çorba ve salatalarda kullanılır. Kocaeli gibi bölgelerde haşlanarak yemeği yapılır ve köy pazarlarında satılır.
Halk Arasındaki Kullanımı:
Şile ve Çatalca-Kocaeli bölgelerinde, ısırgan otuyla temas sonrası ve astım tedavisinde kullanıldığı kaydedilmiştir. Ayrıca ishal, hemoroit ve kabuklu yaraların tedavisinde de kullanılır.
Kimyasal İçeriği:
M. sylvestris'in tohumlarından elde edilen sabit yağ, yüksek miktarda farklı yağ asitleri içerir:
- Yağ Asitleri: Palmitik, oleik, linoleik, sterkülik ve malvik asit.
- Terpenler: Karveol, neral, 1,8-sineol, pulegol.
- Vitaminler: Retinol.
- Diğer Bileşenler: Mono-, di-, tri-, tetragalaktozil- ve sülfokuinovozil-diaçilgliserol.
Besin Değeri ve Sağlık Faydaları:
Yaprakları demir, çinko ve çeşitli vitaminler açısından zengindir. Anti-inflamatuar ve rahatlatıcı etkileriyle tıbbi kullanımı desteklerken, gıda amaçlı tüketildiğinde besleyici bir değer sunar.
