Ceviz (Juglans Regia L.)
Genel Tanım:
Ceviz (Juglans regia L.), Juglandaceae (cevizgiller) familyasına ait, yaprakları aromatik kokulu, kışın yaprağını döken bir ağaç türüdür. Meyvesi ve bu ağaçların ortak adı da cevizdir. Genç sürgünlerin özü bölmelidir ve yaprakçık sayısı türlere göre 5-23 arasında değişmektedir.
Tarihi ve Geleneksel Kullanımı:
Ceviz, tarih boyunca idrar söktürücü, taş dökücü, kolesterol düşürücü, astım ve kronik öksürük tedavisinde kullanılmıştır. Hamilelikte kusmayı önleyici, kilo aldırıcı ve sakinleştirici özelliklere sahiptir.
Besin Değeri ve Fonksiyonel Özellikler:
Ceviz, omega-3 asit içeriğiyle mükemmel bir besin kaynağı olarak kabul edilir. Yüksek protein, çoklu doymamış yağ asitleri, A, E, C ve B vitaminleri, folik asit, demir, çinko, bakır, magnezyum ve fosfor gibi mineraller bakımından zengindir. Lif içeriğiyle sindirim sistemine faydalıdır ve antioksidan özellikler gösterir.
Sağlık Üzerindeki Etkileri:
- Kalp ve Damar Sağlığı: Omega-3 yağ asitleri, kalp hastalıklarını, inme ve yüksek kan basıncını azaltır. Fitosteroller, kolesterolün düşmesine ve damar tıkanıklığının önlenmesine yardımcıdır.
- Bağışıklık ve Kanser Koruması: Fitosteroller ve antioksidanlar, bağışıklık sistemini güçlendirir ve bazı kanser türlerinden korunmada etkilidir.
- Beyin Gelişimi: Esansiyel yağ asitleri, özellikle beyin gelişimine büyük katkı sağlar.
- Melatonin İçeriği: Uyku düzenine yardımcı olur ve gece çalışan bireylerde fayda sağlar.
Kimyasal Bileşimi:
Ceviz yağının %72’si çoklu doymamış yağ asitlerinden oluşur. Bu yağ asitleri arasında linoleik (n-6) ve α-linolenik (n-3) asitler öne çıkar. Ayrıca oleik asit (%18) ve doymuş yağ asitleri (%10) içerir. Cevizde bulunan juglon adlı allelokimyasal, çevresindeki bitki türlerini etkileyebilir ve böceklere karşı toksik özellikler gösterir.
Allelopatik Etki ve Juglon:
Cevizde bulunan juglon, bazı bitki türlerine toksik etkiler gösterirken, bazı türlere toleranslıdır. Juglon’un böceklere karşı toksik etkisi de bilinmektedir. Toleranslı bitkiler arasında kavun, üzüm ve meşe bulunurken, tere, domates ve elma juglon’a hassastır.
Ticari ve Beslenme Önemi:
Juglans regia L., büyüklüğü, ince kabuğu ve tadı nedeniyle dünya genelinde en fazla yetiştirilen ve ticari öneme sahip türdür. Gıdaların üretiminde kullanımı, ceviz tüketimini artırmak ve toplum sağlığına katkı sağlamak açısından önemlidir.
4o
