Demir Eksikliği Nedir, Belirtileri Nelerdir?

1 Şubat 2024

Dünya Sağlık Örgütü’nün önde gelen sağlık sorunlarından biri olarak tanımladığı demir eksikliği Türkiye’de de birçok sağlık sorununa yol açabilen bir halk sağlığı sorunudur. Yapılan çalışmalarda, aneminin yaşla birlikte tüm yaş gruplarında artış gösterdiği ve %10'lara kadar çıktığı gösterilmiştir. Türkiye'deki üreme dönemindeki kadınların yaklaşık olarak 2/3'ünde demir eksikliği, 1/3'ünde ise anemi saptanmıştır.

Çocuklarda ise mental, motor ve kognitif fonksiyonları etkilediğinden, çocukların tedavi edilmediğinde zeka puanlarında kalıcı düşüşe sebep olduğu çarpıcı bir gerçektir. Demir eksikliği ve kansızlık belirtileri, vücutta sadece anemi ile sınırlı kalmayan birçok başka sorununa da yol açabilir. Vücudun bu hayati minerali olan demirin eksikliğinin gelin hep birlikte neler yapabileceğine birlikte bakalım.

Demir Eksikliği Neden Olur?

Vücutta yeterli demir bulunmaması durumu olan anemi, çeşitli faktörlerden kaynaklanabilir. Demir eksikliği nedenleri arasında; yetersiz ve dengesiz beslenme, demirin emilimini engelleyen sağlık problemleri, aşırı kan kaybı (örneğin ağır adet kanamaları veya iç kanama), gebelik gibi artmış demir ihtiyacı durumları yer alır. 

Vücuttaki demir, özellikle hemoglobin üretiminde önemli rol oynar. Hemoglobin, kırmızı kan hücrelerinin oksijen taşımasını sağlar. Yeterli demir alımı olmadığında, kansızlık meydana gelir. Anemi, vücudun dokularına yeterli oksijen taşınmaması durumudur ve ciddi sağlık problemlerine neden olabilir.

Demir Eksikliği Belirtileri

Demir emiliminin önüne geçen bazı faktörler yüzünden kişinin vücudunda demir eksikliği belirtileri ortaya çıkar. Bunlar özetle aşağıdaki gibidir:

• Halsizlik Yorgunluk: Vücutta oksijen taşıyan kırmızı kan hücrelerinin üretimini etkiler. Bu da enerji seviyelerinin düşmesine ve sürekli halsizlik hissine neden olabilir.
• Soluk Cilt, Zayıf Saçlar, Kolay Kırılan Tırnaklar: Demir, sağlıklı cilt ve saç hücrelerinin oluşumu için de önemlidir. Cildi soluk gösterip ve saç dökülmesinin artmasına yol açabilir. Tırnaklar kat kat ayrılıp kırılabilir.
• Zayıflamış Bağışıklık: Bağışıklık sistemini zayıflatıp vücudu enfeksiyonlara açık hale getirebilir ve sık sık hastalanmanıza neden olabilir. Aynı zamanda enfeksiyonlarla mücadele yeteneğini azaltarak iyileşme süresinin uzamasına neden olabilir.
• PMS Semptomlarını etkiler: özellikle genç kızlarda sıkça görülen premenstrüel sendrom (PMS) semptomlarını şiddetlendirebilir.
• Kognitif fonksiyonları etkiler: Konsantrasyon sorunlarına ve dikkat eksikliğine yol açarak öğrenme güçlüğüne neden olabilir.
• Mental sağlığı etkiler: Bunun yanı sıra, anemi, depresyon ve anksiyete arasında ilişki araştırmalarda gösterilmiştir.
• Kalp sağlığını etkiler: Yapılan araştırmalarda, kansızlığın kardiyovasküler hastalıkların riskini artırdığı bulunmuştur. Kardiyovasküler hastalıkları olan kişilerde anemi görülmesi ortak parametrelerden biridir.

Yol açabileceği potansiyel sorunlara baktığımızda, demir emiliminin eksikliği önemli hastalıkların ilk sinyali olabileceğini söyleyebiliriz. Yukarıda yer alan belirtileri kendinizde ya da bir yakınınızda gözlemliyorsanız mutlaka bir hekime başvurun. Doğru tedavi, demirden zengin gıdalarla beslenme ve doktorunuzun önerileriyle daha sağlıklı bir yaşam sürebilmek mümkündür.

Soluk görünüm
Halsizlik
Çarpıntı
Saç dökülmesi, kolay kırılan tırnaklar
Konsantrasyon bozukluğu
Sinirlilik hali,
Uykuya eğilim

Anemi Tanısı Nasıl Konulur?

Hem klinik gözlemlere hem de detaylı laboratuvar testlerine dayanılarak anemi tanısı yapılır. İlk adım olarak, doktor hastanın semptomlarını ve tıbbi öyküsünü değerlendirir. Kansızlık belirtileri, tanı sürecinde önemli ipuçları sunar. Ardından, kan testleri ile kanda demir eksikliği doğrulanır. Bu testler arasında tam kan sayımı (hemoglobin ve hematokrit seviyeleri gibi), ferritin seviyesi, serum demir seviyesi, total demir bağlama kapasitesi (TIBC) ve transferrin doygunluğu bulunur. Bu değerlerin düşük çıkması, eksikliğin varlığını gösterir. Ayrıca demir eksikliği anemisi teşhisinde, kırmızı kan hücrelerinin boyutu ve şekli de incelenir. Bahse konu testler, sadece eksikliğin varlığını değil, aynı zamanda eksikliğin şiddetini ve potansiyel altta yatan nedenleri de belirlemede kritik öneme sahiptir.

Kansızlık Nasıl Tedavi Edilir?

Eğer demir eksikliği diyetle alınan demirin yetersizliğinden kaynaklanıyorsa, demir bakımından zengin gıdaların diyet içerisine eklenmesi ve oral demir takviyeleri önerilir. Tedavi genellikle oral demir takviyelerinin yanı sıra demir emilimini artırabilecek diyet değişikliklerini içerir. 

Oral demir takviyeleri yeterli olmadığında veya hasta tarafından tolere edilemediğinde, intravenöz (IV) demir tedavisi düşünülebilir. Tedavi süreci boyunca hastanın demir seviyeleri düzenli olarak izlenir ve gerekli doz ayarlamaları yapılır. Tedavinin amacı, demir seviyelerini normal aralığa getirmek ve aneminin neden olduğu semptomları hafifletmektir.

Demir Eksikliğine Ne İyi Gelir?

Demir açısından zengin bir beslenme rejimi anemi tedavisinde esastır. Kırmızı et, tavuk, balık, yeşil yapraklı sebzeler, baklagiller, kuru meyveler ve demirle zenginleştirilmiş tahıllar gibi demir bakımından zengin gıdaların tüketilmesi önerilir. Bunun yanı sıra C vitamini içeren gıdaların demir emilimini arttırdığı bilinmektedir. Dolayısıyla demir açısından zengin yiyeceklerle birlikte C vitamini açısından zengin meyve ve sebzelerin (örneğin, portakal, çilek, kivi, brokoli) tüketilmesi faydalıdır. Demir emilimini engelleyebilecek kalsiyum ve kafein gibi maddelerden kaçınmak da önemlidir. Demir takviyesi alınırken, bu tür gıdaların tüketimine dikkat edilmesi gerekir.

Sağlıklı bir diyet ve yaşam tarzının yanı sıra bazı durumlarda ek takviyelere ihtiyaç duyulabilir. Bu noktada Sidrex’in sunduğu "Lipo Iron Complex" gibi özel olarak formüle edilmiş demir takviyeleri devreye girer. Lipo Iron Complex, anemiye karşı mücadelede etkili bir çözüm sunmak üzere tasarlanmıştır ve demir emilimini maksimize etmek için gelişmiş formüllere sahiptir. Bu takviye, kansızlığı gidermeye ve semptomlarını azaltmaya yardımcı olabilir. İlgilenenler daha fazla bilgi ve satın alma seçenekleri için Sidrex.com web sitesini ziyaret edebilirler.

1- J Health Sci Med 2018; 1(2): 40-44
2- https://www.thd.org.tr/thdData/Books/332/turkiye-de-demir-eksikligi-anemisi-ve-guncel-yaklasim-erol-erduran.pdf
3- https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC9805408/#